Blue zones in Portugal

De Portugese Blue Zones. Het recept voor een langer leven

Mocht je misschien al eerder gehoord hebben van het fenomeen Blue zones, dan weet je ook dat er officieel geen Blue zone in Portugal is.

In dit blog ga ik je vertellen waarom ik denk dat er regio's in Portugal zijn die zeker blue zone waardig zijn.

Tijdens een vakantie in Costa Rica verbleef ik op het schiereiland Nicoya.
Een muurschildering trok mijn aandacht en daar maakte ik voor het eerst kennis met het fenomeen Blue zones.
Daar ben ik me eens in gaan verdiepen, want ik ontdekte best wel wat overeenkomsten met Noord Portugal, en Quinta dos Moinhos.

Allereerst wat zijn nu eigenlijk Blue Zones?
Blue zones zijn bepaalde gebieden in de wereld waar mensen opvallend langer, gezonder en gelukkiger leven.
De Amerikaan Dan Buettner heeft de gebieden onderzocht en de levensstijl van de mensen in deze regio’s bestudeerd.
De onderzochte gebieden werden door hem aangeduid met blauwe cirkels, vandaar de blauwe zones.

Er zijn tot op heden 5 Blue zones bekend:

• Sardinië, Italië

• Okinawa, Japan

• Loma Linda, Californië, VS

• Nicoya Peninsula, Costa Rica

• Icaria, Griekenland

Uit het onderzoek is gebleken dat de combinatie van o.a. gezonde voeding, regelmatige lichaamsbeweging, weinig stress, en sociale betrokkenheid, de mensen in deze gebieden vaak langer en gezonder leven.

Blue zones in Portugal
Nou zul je denken ….  Heeft Portugal dan ook Blue zones? Officieel niet nee.
Toch ben ik van mening dat we een aardige gooi in de richting doen met de manier van leven hier op het platteland in Noord Portugal.
Want in Noord Portugal bereiken veel mensen de hoge leeftijd van 90 plus en meer dan 100 jaar.

En zo zijn er meer regio’s in Portugal waar de bevolking bekendstaan om hun lange levensduur en gezonde levensstijl zoals bijvoorbeeld de eilanden ‘De Azoren’ en delen in de Algarve, en het dunbevolkte gebied in het zuiden gelegen Alentejo.

Ik herinner me onze beginjaren in Portugal.
Het viel me destijds op hoe energiek en levendig onze dorpsbewoners waren, ondanks hun hoge leeftijd, terwijl ze vol enthousiasme hun eigen groenten verbouwden.

In de vroege ochtenduren was het een soort van romantisch plaatje om onze buurvrouw bezig te zien op het land, gewapend met de "enchada", een voor mij toen nog mysterieus gereedschap dat uiteindelijk ongelooflijk handig bleek te zijn.

Aanvankelijk dacht ik dat de voornaamste motivatie achter het verbouwen van eigen groenten financiële redenen waren.
Maar tot mijn verbazing ontdekte ik al snel dat het veel verder ging dan dat.

Naast het gezamenlijk werken op het land, is er het wekelijkse hoogtepunt - naar de markt.
De taxi uit het dorp komt voorrijden om de verse oogst van groenten en fruit te laden en naar Cabeceiras te brengen.
Daar worden niet alleen groenten en fruit verkocht, maar ontmoeten ze ook andere bewoners uit de naastgelegen dorpen.
De laatste nieuwtjes worden uitgewisseld, en er wordt samen gegeten.

Omdat wij druk doende waren met de opbouw van Quinta dos Moinhos en geen tijd hadden voor een moestuin, kwam de buurvrouw geregeld een kom prachtige rode tomaten brengen.
Ik kan je vertellen dat die tomaten smaakten!

Hoe anders is dit met hoe in Nederland omgegaan wordt met mensen op leeftijd.
Ik besef dat er ook minder ruimte is in Nederland om een groentetuin er op na te houden.
Maar om de sociale onder ouderen te verbeteren zou best meer aandacht mogen zijn.

Terug naar de Blue zones:
Hieronder beschrijf ik waarom naar mijn idee de blue zones-factoren ook passen in het Portugese leven op het platteland.

• De traditionele levensstijl
  In veel blue zones heeft de plaatselijke bevolking eeuwenoude tradities van landbouw en tuinieren.
  Het verbouwen van groenten en fruit maakt al generaties lang deel uit van hun levensstijl en cultuur.
  Het heeft te maken met een diepgewortelde band met het land en de tradities van hun voorouders.

• Zelfvoorziening
  Het zelf verbouwen van voedsel voorziet de bewoners in hun basisbehoeften.
  Zelfvoorzienend zijn, geeft een gevoel van onafhankelijkheid en controle over wat ze eten. Het stelt hen in staat om vers, gezond voedsel te oogsten zonder afhankelijk te zijn van de supermarkt.

• Lichaamsbeweging en gezondheid
  Tuinieren is een fysieke activiteit die de lichaamsbeweging bevordert.
  Het houdt de bewoners actief en in beweging, wat bijdraagt aan hun algehele gezondheid en welzijn.
  Bovendien draagt de consumptie van verse, lokaal geteelde groenten en fruit bij aan een gezond dieet.

• Sociale betrokkenheid
  Tuinieren in een gemeenschap heeft ook sociale voordelen.
  Vaak werken de families en buren samen op het land.
  Dit draagt bij aan een gevoel van verbondenheid en welzijn.

• Passie en plezier
  Voor veel bewoners in blue zones is tuinieren een passie.
  Het geeft hen voldoening en plezier.
  Ze genieten van de natuur, het zien groeien van hun gewassen en de smaak van verse producten uit hun eigen tuin.
  En wat te denken van het buiten zijn. 

Lokaal dieet en voeding

In de Portugese keuken vind je belangrijke kenmerken van het mediterrane dieet.
Uiteraard de belangrijke ingrediënten zoals groenten en fruit.
Als ik alleen al denk aan de vele koolsoorten die bij de Portugese groenteboer in de schappen liggen.
Koolsoorten zoals spitskool, savooiekool, witte kool die zul je wel kennen.
Maar Troncha kool, is een typisch Portugese kool.
Deze wordt vooral gekweekt voor de dikke witte nerven.
Die dan als groenten worden geserveerd.
Het blad is natuurlijk ook eetbaar, en wordt vaak verwerkt in soep.
Soep is ook typisch Portugees.
Want bestel je een Prato do dia (dagmenu) zal de sopa niet ontbreken.
Meestal is dit een soep van fijngemalen groenten.

Verder is er lekker brood, zoals het zogeheten typische broa, maisbrood.
Er wordt veel gewerkt met gedroogde en verse peulvruchten, zoals bonen, kikkererwten, tuinbonen etc. 

En natuurlijk de belangrijkste vetbronnen, olijfolie en vis, zoals bacalhau en de bekende Portugese sardientjes.

Actieve levensstijl

In het verleden bestond de actieve levensstijl voor de meeste Portugezen uit tuinieren, en dan vooral bezig zijn in hun moestuin.
Tegenwoordig zijn het vooral de jongeren die aangesloten zijn bij een wandelclub waar in een groep wandelingen worden georganiseerd.
Maar er  wordt nog steeds met de hele familie in de moestuin gewerkt.

Gemeenschappelijke betrokkenheid

Portugal heeft een rijke culturele traditie met vele evenementen en festiviteiten zoals 

• Fado-avonden: Fado is een traditionele Portugese muziekstijl die vaak wordt geassocieerd met intense emoties en saudade (een soort nostalgie). Lokale fado-avonden in cafés of buurthuizen brengen mensen samen om te luisteren naar deze prachtige muziek, en het creëert een intieme sfeer waarin mensen met elkaar in contact komen.

• Volksfeesten (Festas): Portugal staat bekend om zijn levendige dorpsfeesten die vaak zijn gewijd aan beschermheiligen of specifieke lokale tradities. 
  Zoals er een feest is in Vila Nune ter ere van de Heilige André.
  Of het 10 daagse feest ter ere van de Heilige Miguel in september.
  Deze festiviteiten omvatten vaak kleurrijke optochten, traditionele dansen, muziekoptredens, en lokale ambachten.
  Het bijwonen van deze feesten versterkt de banden binnen de gemeenschap.
  De feesten worden zeer druk bezocht door belangstellenden tot ver buiten de gemeentegrens

• Processies: Religieuze processies zijn wijdverspreid in Portugal, vooral tijdens speciale feestdagen.
  Gemeenschapsleden komen samen om heiligenbeelden door de straten te dragen, en deze evenementen brengen vaak zowel religieuze als niet-religieuze leden van de gemeenschap samen.

• Markten: Wekelijkse markten, zoals de Feira (markt), zijn essentieel voor het gemeenschapsleven in Portugal. Hier kunnen mensen niet alleen hun producten kopen en verkopen, maar ook bijpraten en de laatste nieuwtjes uitwisselen

• Sardinhada (sardinesfeest): Dit is een populair evenement, vooral in de zomer. Gemeenschappen komen samen om sardines te grillen en te genieten van elkaars gezelschap. Het is een informele gelegenheid die vaak gepaard gaat met muziek en dans.

• Carnaval: Carnaval is een uitbundig feest dat in heel Portugal wordt gevierd. Gemeenschappen organiseren kleurrijke parades.
  Het is een tijd waarin mensen samenwerken om feestelijke evenementen te organiseren en deel te nemen aan uitbundige vieringen.

Deze tradities en evenementen spelen een cruciale rol in het bevorderen van gemeenschappelijke betrokkenheid van de Portugese bevolking.

's Morgens wakker worden met een doel
Een andere les van het Blue zone fenomeen is het hebben van een reden dat je ’s ochtends wakker wilt worden.
Het hebben van een doel kan zeven jaar extra levensverwachting opleveren.
Het geeft je de energie en vastberadenheid om uitdagingen te overwinnen en obstakels te trotseren, wat vervolgens weer positieve effecten kan hebben op de gezondheid.
Nu heb ik echt niet elke ochtend het positieve gevoel om de dag te beginnen.
Maar het is wel een feit, dat als ik de avond ervoor een plan heb gemaakt wat de volgende dag te doen, dat ik energieker mijn bed uitstap.
Zoals het gaan naar de sportschool vaak een opgave is.
Maar je je daarna zoveel energieker voelt.
Het bekende dopamine stofje ;-)

Stressbeheer
We weten allemaal dat stress niet bevorderlijk is voor een gezond leven.
De retraitecentra en meditatie vakanties groeien als paddenstoelen uit de grond.
In ons drukke bestaan is rust en ontspanning een groot goed geworden.

Ik heb waarschijnlijk al eens verteld over mijn gewaarwordingen de eerste jaren als we thuis op Quinta dos Moinhos kwamen.
De figuurlijke deken van rust die ik over mijn schouders voelde vallen.
Nu nog steeds zijn er gasten die datzelfde gevoel ervaren.
Het maakt me blij dat te horen, dat diezelfde vibe er nog steeds is.

De weelderige tuin, de ruisende beek, de ontelbare kleuren groen geven een gevoel van kalmte en sereniteit.
En laat dit nou essentieel zijn voor vermindering van stress, rust en ontspanning.
In de tuin zijn volop plekjes om je even terug te trekken, te mediteren, even alleen JIJ.

Een gezellige avond met andere gasten die op Quinta dos Moinhos verblijven, samen eten, ervaringen uitwisselen over dat leuke uitstapje wat je gemaakt hebt is allemaal mogelijk op ons domein.
Een aantal avonden per week koken we een gezond en naar blue-zones maatstaven een heerlijk 3 gangen diner.
Met verse producten van de lokale leveranciers en zo veel mogelijk biologische producten van lokalen die ‘s maandag hun groenten op de markt in Cabeceiras de Basto verkopen.
Maar je bent natuurlijk ook welkom op ons terras voor een koffietje, een echte cappuccino of een heerlijk glas Portugese wijn.
Het samen zijn met je gezin, vrienden, familie of andere gasten zal zeker een positieve rol spelen in het verminderen van de stress.
Op deze manier zul je ontdekken dat rust en ontspanning net zo cruciaal zijn als alle andere aspecten van een gezond leven.

Hoe zullen de Blue Zones er in de toekomst uitzien.
Terwijl ik me verdiep in het leven en de manier van leven in de Blue zone gebieden, vraag ik me wel af of deze gebieden er over zeg 25 jaar nog zullen zijn, en hoe ze er dan uit zullen zien.
Het leven van een nu 100 jarige heeft er echt wel anders uitgezien dan de tijd waarin we nu ouder worden.
Voorspellingen kan ik ook niet maken, want er zijn zoveel verschillende invloeden op het dagelijkse leven en onze gezondheid.
Er zullen wellicht nieuwe gebieden ontstaan waar mensen beduidend ouder worden dan de gemiddelde leeftijd.

Hieronder noem ik een aantal oorzaken die volgens mij van invloed zouden kunnen zijn op veranderingen in de Blue Zone gebieden.

• De technologische vooruitgang.
  Als die zo doorgaat zou dit beslist kunnen leiden tot veranderingen in onze levensstijl en de dagelijkse activiteiten.
  Het zal zowel positieve als negatieve effecten hebben.
  Zoals je weet is het internetbereik op Quinta dos Moinhos niet zoals je gewend bent.
  Voor sommige gasten is het een verademing, maar ik heb ook gemerkt dat er gasten zijn die hier absoluut niet mee om kunnen gaan.

• Voedingspatronen
  Toen we in 2004 naar Portugal verhuisden, moest ik wel even wennen aan het dagelijkse aanbod van groenten en fruit.
  Dat was lang niet zo uitgebreid als wat ik bij de Nederlandse groenteboer zag liggen.
  Inmiddels is er in Portugal behoorlijk wat verandering in gekomen.
  En zijn we 2 grote supermarkten rijker geworden, met hun enorme aanbod.
  Niet altijd positief, want daarmee is vooral het aanbod van bewerkte producten toegenomen.
  De nadruk ligt bij de jongere generatie aanzienlijk minder op de traditionele gezonde lokale voeding.
  Op termijn zal dit zeker zijn weerslag hebben op de gezondheid van de volgende generatie.

• Milieu en levensstijl
  Klimaatverandering en verstedelijking zullen ongetwijfeld invloed hebben op de natuurlijke omgeving.
  De jongere generatie trekt meer naar de steden.
  Gelukkig blijft ons dorp Vila Nune behoorlijk jong, en komen er nog steeds jonge gezinnen wonen.

In de bron is de toekomst van Blue zones afhankelijk van hoe de gemeenschappen zullen omgaan met, en zich zullen aanpassen aan de veranderingen in de wereld om hen heen.
Als ze erin slagen om hun traditionele waarden te behouden, zich aan te passen aan moderne uitdagingen en de gezondheidsvoordelen van hun levensstijl weten te behouden, is het mogelijk dat blue zones ook in de toekomst blijven bestaan.

Ik hoop dat je door mijn blog over de blue zones geïnspireerd bent en misschien voor jezelf wat van de genoemde levensstijlen gaat toepassen.
Voor wat betreft het stukje stressbeheer, zou ik zeggen reserveer een verblijf op Quinta dos Moinhos en ervaar zelf de ultieme rust in een prachtige groene omgeving.

Terug naar overzicht